AKADEMİK SEMİNER

İBN MİSKEVEYH’İN ADALET ANLAYIŞI

02/12/2015 tarihinde Sayın Dekanımız başkanlığında Öğretim Üyeleri arasında on beş günde bir devam eden akademik Seminerlerin 10. uncusu fakültemizde yapıldı.

 Fakültemiz öğretim üyelerinden  Yrd. Doç. Dr.Ramazan TURAN “  İbn Miskeveyh’in Adalet Anlayışı” adlı  doktora çalışmasını akademik seminer olarak öğretim üyelerine sundu.

Çalışmanın Özeti:

Bu çalışmada, İbn Miskeveyh’in adalet anlayışı ele alınmıştır. Bu çalışmanın amacı ahlak, siyaset ve hukuk felsefesinin önemli kavramlarından biri olan adaleti, İbn Miskeveyh’in bakış açısıyla incelemek; diğer filozofların adalet anlayışlarıyla karşılaştırmalar yapmak suretiyle benzer ve farklı yönlerini tespit etmektir.

İbn Miskeveyh adaleti bir tarafta, metafizik ve fiziki âlemle irtibatlandırır, diğer tarafta birey ve toplumla ilişkili bir kavram olarak inceler. İbn Miskeveyh adaleti dört kısma ayırır. Onun bu ayrımı aynı zamanda adaletin, varlığın her aşamasındaki farklı görünümlerine yapılan bir vurgudur. İbn Miskeveyh adaletin ilke ve kaynağını metafizik âlemde görür. Adaleti “Birlik” ve “Mutlak iyi” kavramlarıyla ilişkili olarak ele alır. O, fizikî âlemdeki adalet fikrini ise cisimlerdeki denge ve düzen üzerine bina eder.

İbn Miskeveyh insanın özgür iradesine vurgu yapar ve Platon kaynaklı nefsin akıllı, öfkelenen ve iştah duyan üç farklı gücüne dikkat çeker. O nefsin güçlerinin aklın egemenliğine girmesi sonucu ideal olan dengeyi yakalamasını seçimli adalet olarak değerlendirir. Seçimli adaleti, hem ilahi hem tabii hem de örfi adaletin kesişme noktası olarak görür. Bu kapsamda adaletin yirmi dört alt erdeminden bahsederek sosyal yansımalarına dikkat çeker. İbn Miskeveyh insanlar arasındaki ilişkileri konu edinen örfi adalete de vurgu yapar. O hükümdarı adaletin güvencesi olarak görür, toplumu bir arada tutan sevgi ve dostluk kavramlarını da adaletle ilişkili olarak ele alır. Bunun yanı sıra dağıtıcı, ticari ve düzeltici adalet konularında Aristoteles’i takip etmiştir. Adaletin unsurları dediği Şeriat, hâkim ve para konularını kendine has bir üslupla inceler.

İbn Miskeveyh adaleti metafizik, fizik, ahlaki ve siyasi boyutlarıyla bağlantılı olarak ele almış, kendisinden önceki felsefi birikimlerle, İslam düşüncesini bütünleştirerek kendi özgün yorumunu ortaya koymuştur. Ayrıca İbn Miskeveyh’in kendinden sonra gelen Tusî, Devvanî ve Kınalızâde gibi İslam Ahlak Filozofları üzerindeki etkisi de açıktır. 

Anahtar Sözcükler: İbn Miskeveyh, Adalet, Erdem, Birlik, İtidal, Hukuk.